O que dece o Camilleri en galego

Traducir ao galego e aventurarse nun proxecto editorial son dous labores comprometidos, emblema de empeño cultural e social que denota un fondo aprecio polo idioma e pola necesidade de o pensamento crítico e o coñecemento seren divulgados. Por iso, é motivo de celebración que do Brasil (Sombras de Reis Barbudos), da Sicilia (La concessione del telefono) e da Inglaterra dos anos 90 (The House of Sleep), NovoVinilo Edicións S. L. achegue á cultura galega tres escritos para enriqueceren os andeis da tradución á nosa lingua. A calidade lingüística abrolla por toda parte e ningunha decisión é fortuíta na tradución destas tres obras —a profesional que asina as versións galegas é a conspicua María Alonso Seisdedos, cuxa garantía de bo facer é indiscutíbel—, mais talvez sexa A concesión do teléfono, de Andrea Camilleri, aquela que máis permite reflectirmos sobre unha serie de consideracións interesantes do plano lingüístico.

Pippo Genuardi, único propietario dun automóbil na illa de Sicilia, ten outra idea extravagante: solicitar a instalación dunha liña telefónica. A maraña de intereses persoais do protagonista, do seu sogro, dos funcionarios, policías, carabineiros, políticos, mafiosos e veciños, desencadean nunha serie de divertidos incidentes, que amosan un retrato completo da sociedade siciliana durante os primeiros anos da unidade de Italia.

A trama que tece o autor recrea a brincadeira do «teléfono sen fío», nunha sorte de xogo intercultural entre as idiosincrasias italiana e siciliana, cunha atmosfera de traxicomedia impoluta. Unha obra desta categoría quere unha sensibilidade especial na tradución, para atinar con suma exactitude na intención que transloce cada «acto de fala» (re)creado por Camilleri.

A versión galega, considerando que o orixinal está redactado mediante unha estrutura epistolar entre os diferentes personaxes e visto que se ambienta no período decimonónico, presenta trazos ortotipográficos propios desa época: os nomes dos meses («5 de Xaneiro de 1891»), as denominacións dos cargos institucionais («Prezado Comendador») e o feche das cartas («En Palermo, a 15 de Novembro de 1891») figuran seguindo convencións antigas, isto é, co uso da maiúscula ou con fórmulas en desuso. Sendo ben consciente de que segundo as regras ortotipográficas actuais se incorría en erros de carácter formal, a tradutora preferiu sacrificar esta norma en favor dun punto de verosimilitude ao texto, en harmonía con outras opcións lingüísticas stricto sensu que recreaban esa diacronía.

Cómpre pormos o foco neste texto porque, na lingua orixinal, Camilleri emprega tres códigos lingüísticos ben diferenciados —italiano formal, italiano informal e siciliano— que suscitaron dificultades no proceso de mediación interlingüística. En liñas xerais, tentouse aplicar un certo rexistro arcaizante («e fixo tres vegadas o Sinal da Cruz»), mais mantendo a distinción entre os tres rexistros mencionados: o italiano formal («Os facinorosos puideron actuar sen importunamentos por canto que o devandito almacén […]»), o italiano coloquial («Ca, non, ho, querido avogado Rusotto, ti non nos contas da misa a media!») e o siciliano («viu a Genuardi “disparar aos gurripachos”, que dese xeito pintoresco se expresou: disparar aos pardais»).

A tradutora empregou, no seu labor de documentación, escritos epistolares en galego do século XIX que condicionaron certas modificacións: o uso do verbo decer en lugar de dicir («Non sei, que dezo eu se non será que me querían facer unha afronta…»), o uso da interpolación como recurso estilístico («Xa che non rexe a cabeza, ou?»), o uso do futuro do subxuntivo («Sexa como for, volvendo á carta do Prefecto […]») e a forma vosa mercé no canto de vostede («Non ten vosa mercé por que»); sobra indicar, que sempre en liña co texto orixinal.

Por outra parte, o compoñente paratextual foi obxecto de especial coido. O libro foi impreso nun formato atípico no mercado galego, mais ao caso para respectar o contido da novela e recrear o enredo que envolve os personaxes ao longo dela. O papel, dun ton amarelecido, suxire tamén un procurado anacronismo que caracteriza, máis unha vez, o texto de Camilleri. Así mesmo, o lector curioso reparará en que o logo da editorial, que representa un «V» que simboliza un libro aberto, presenta as cores da bandeira do país de procedencia da obra traducida e, neste caso, adopta os tons do símbolo de Italia.

Este texto senlleiro, xunto aos outros dous mencionados anteriormente, inicia un periplo novo no sinuoso mundo da edición en galego. Esperemos que sexa venturoso, pois cos próximos títulos (O proxecto Lázaro e Limónov, que xa se anticipan na lapela do libro) perdurará o compromiso referido, nun proxecto en que se tornan internacionais as palabras de noso, con gosto de vinilo exquisito que brinda un novo ar cultural.

Entrevista ao tradutor Gabriel Álvarez Martínez

Coñecer os profesionais que integran o mundo da tradución axuda, dalgunha maneira, a dignificar o seu traballo e a apreciar as dificultades da súa actividade. Un dos nosos excelentes mediadores é Gabriel Álvarez Martínez, tradutor que destaca pola súa inusal combinación lingüística: xaponés>galego.

Gabriel Álvarez Martínez é tradutor, intérprete e doutor en Tradución e Paratradución pola Universidade de Vigo. No seu currículo cóntanse, como idiomas de traballo, o galego, o castelán, o inglés, o francés, o xaponés e mais o portugués.

Traduciu literatura para a Editorial Galaxia: de Haruki Murakami verteu ao galego, cabo de Mona Imai, as obras Tras do solpor, Do que estou a falar cando falo de correr e 1Q84 (Libros 1, 2 e 3). Para Rinoceronte Editora traduciu, tamén con Imai, Eloxio da sombra de Jun’ichirô Tanizaki. Así mesmo, asinou a versión castelá das últimas obras de Murakami (Los años de peregrinación del chico sin color, Caminando hasta Kobe, Hombres sin mujeres…), Recuerdos de un callejón sin salida de Banana Yoshimoto e Pink de Tomoyuki Hoshino.

Nestes tempos, traballa nas versións españolas de varios mangas e outros produtos derivados destes na empresa DARUMA Serveis Lingüistics SL. Doutorouse na Universidade de Vigo coa súa tese «O tratamento dos ideofones japoneses na traduçao de manga», dirixida polo profesor Neal Baxter. 

É un pracer e un orgullo contar con el no DERRUBANDO ISOGLOSAS. Grazas, Gabriel!

© Faro de Vigo S.A.

Como comezaches no mundo da tradución?

Comecei a traduzir graças a ter ganhado o concurso de traduçom da Universidade de Vigo do ano 2007 com uma traduçom do japonês para o galego do conto Rashōmon de Ryūnosuke Akutagawa. Nesse momento, graças a um membro do júri entrei em contato com a Mona Imai, uma japonesa que residia em Vigo e que também estava a traduzir para o galego, e juntos traduzimos Eloxio da sombra (Rinoceronte Editora), de Jun’ichirō Tanizaki. Nessa altura, eu estava a estudar também chinês no Centro de Línguas da universidade, onde coincidim com a Maria Alonso Seisdedos. Foi ela quem me comunicou que na Editorial Galaxia estavam a procurar alguém que traduzisse Murakami para o galego. Esse foi o início.

Es un dos poucos profesionais que traducen na combinación lingüística xaponés-galego. Consideras que existe algún tipo de dificultade que non se presenta noutras combinacións?

A distância entre as línguas fai em muitos casos com que o leque de possíveis soluçons para uma palavra ou frase seja muito mais amplo do que entre línguas próximas, onde se está mais condicionado polas escolhas lexicais do original. Isso pode ser positivo às vezes, mas (no meu caso) também é causa de muita indecisom.

Por outro lado, a cultura japonesa é de alto contexto (usando a terminologia do antropólogo Edward Hall) e isso reflete-se na língua, que às vezes se revela ambígua para nós. Há casos em que nom é fácil saber quem é que está a falar/pensar ou se uma frase está em primeira ou terceira pessoa.

Outros pontos som a mistura de formas verbais habitualmente associadas ao tempo presente quando se está a falar do passado, a riqueza de registros lingüísticos (por exemplo, existem muitos pronomes de primeira pessoa do singular em funçom do sexo, da idade e do status do falante/interlocutor) ou o uso frequente de ideofones.

Hai algún traballo concreto do que gozases moito ou do que te sintas especialmente orgulloso?

Em geral, quando traduzo sempre desfruto. Mas ficar totalmente satisfeito com o resultado é difícil. Sinto, em qualquer caso, que tenho melhorado e espero continuar a melhorar muito mais no futuro.

O trabalho mais árduo, polo volume da obra, foi 1Q84, que traduzim com a Mona Imai para o galego e eu só para o espanhol. Em japonês som cerca de 1500 páginas e, naquela altura, além de traduzir, também estudava e trabalhava como auxiliar de língua espanhola.

Cónstache cal foi o teu traballo máis valorado e cal, se existise, o máis criticado?

Nom sei qual é o mais valorizado, mas o mais criticado (ou do que mais críticas negativas tenho ouvido/lido) possivelmente seja 1Q84 (em concreto, a versom espanhola). Acho que tem a ver com o facto de, até esse momento, quase todas as obras do Haruki Murakami terem sido traduzidas para o espanhol por Lourdes Porta. A mudança de tradutor nom agradou a toda a gente. Nessas críticas, porém, a maioria das vezes é difícil discernir os aspetos diretamente relacionados com a traduçom e os aspetos relativos ao conteúdo e estilo da obra ou ao uso da língua alvo.

© EDITORIAL GALAXIA, S.A.

Como se lida coa adaptación das referencias culturais no proceso da tradución? 

Obviamente, depende do tipo de texto que estejamos a traduzir. No caso da literatura, pessoalmente, gosto de conservar essas referências no texto-alvo e, se for necessário, explicá-las por meio duma nota de rodapé ou fornecer uma pequena pista que facilite a sua compreensom. Mas também há gente que nom gosta de encontrar notas, porque atrapalham o ritmo da leitura.

Cales son os puntos clave que definirían, para ti,  unha boa tradución?

Acho o conceito de “boa traduçom” bastante relativo. Penso que depende de muitíssimos fatores, mas, como leitor ou consumidor dessa traduçom, quero que seja fiel ao texto original, sem cortes, nem “domesticaçons” desnecessárias. Obviamente, também é necessária certa naturalidade na língua de chegada (desde que a língua do texto de partida seja natural, claro). Nesse sentido, cumpre ter em conta que a tradutora/tradutor nem sempre é a única responsável das decisons tomadas. A equipa editorial também intervém no texto e, por vezes, há decisons de tipo comercial e doutra índole (na versom estadunidense de Dance dance dance, de Haruki Murakami, por exemplo, faltam 16 páginas do primeiro capítulo).

Coidas que a formación universitaria de profesionais da tradución e a interpretación en linguas non habituais —como é o caso do xaponés— é hoxe máis necesaria ca nunca? 

Penso que é necessária, facilitaria a profissionalizaçom da gente que trabalha ou quer trabalhar com outras línguas e abriria novos mercados ao alunado. Nesse sentido, acho que a oferta da nossa universidade (a de Vigo) é muito escassa.

A animación xaponesa é un deses produtos que, á hora de se traducir ao galego, non experimentou un proceso de tradución desde a lingua orixinal. Ti, como coñecedor das dúas linguas e culturas, detectas eivas graves?

Ainda que os desenhos animados japoneses que emitiam na TVG fôrom mui importantes na minha infância e juventude, hoje em dia quase nom vejo anime. Agora que sei japonês, talvez pudesse detectar eivas, quem sabe.

É curioso como se adapta a pronúncia dos nomes das personagens de anime muitas vezes em galego (suponho que para que seja mais fácil). Por exemplo, Tenshinhan é em galego Tenshian ou Mutenrōshi é Mutenroi. Por outro lado, muitos desses nomes que saem em Dragon Ball tenhem um significado ou estám baseados em elementos culturais desconhecidos para nós que se perdem. Por exemplo, 天津飯tenshin-han é o nome dum prato sino-japonês (parece chinês, mas realmente foi inventado no Japom).

© Gabriel Álvarez

O manga xaponés posúe unhas cualidades de seu que o fan ser único dentro da banda deseñada. Ademais, nas últimas décadas, aumentou moito a súa sona e o seu consumo. Que debe ter en conta un bo tradutor á hora de mediar con esta clase de produtos?

Eu comecei a traduzir manga há uns meses e, polo que estou a ver, em geral abunda o diálogo e a linguagem coloquial. Por tanto, é preciso ser capaz de produzir diálogo “fresco” na língua alvo.

Outro recurso frequente no manga é o uso da elipse. Como comentava mais acima, a cultura japonesa é de alto contexto e muitas cousas som facilmente subentendidas, mas em galego ou noutras línguas tenhem de ser explicitadas.

Também é preciso levarmos em conta que na banda desenhada a imagem é tam importante como a palavra. A relaçom entre estes dous fatores é amiúdo indissociável, e um elemento pode determinar o sentido do outro.

Por último, outro dos elementos mais complicados (e que tratei na minha tese de doutoramento) é o ideofone (tipo de palavras que inclui o que comumente denominamos “onomatopeia”), pola sua abundância e variedade na língua japonesa.

Entre os fans do manga, existe unha gran polémica ao redor de se se deben respectar ou non na tradución os famosos honoríficos da lingua nipoa (-san, -kun, -chan…). Cal é a túa opinión ao respecto?

Quanto ao uso dos honoríficos, em geral procuro evitá-los e, às vezes, tento refletir o registro por outros meios. Mas há casos em que é difícil ou impossível saber qual é o nome completo duma personagem. Por exemplo, Shin-chan pode vir de Shinnosuke, mas também de Shintarô, Shin’ichi ou outro nome que comece por “Shin”.

En caso de se contemplar a creación dun mercado de manga en galego —semellante, por exemplo, ao que existe en catalán—, que consideracións cres que os editores deben ter en conta? Como enfocarías ti este suposto mercado? 

Penso que poderiam tentar atrair por um lado a chamada «geraçom Xabarín». A maioria dos desenhos animados japoneses emitidos na TVG na década de 1990 e no início deste século surgiu de manga que foi adaptado ao anime.

Por outro lado, existem muitíssimas obras de grande qualidade artística e narrativa. Além de séries longas, cuja publicaçom poderia ser economicamente mais custosa e arriscada, há muitas obras interessantes de um só volume. Nesse sentido, interessa também traduzir obras que nom estejam traduzidas para o espanhol.

É pena que nom se traduza manga para o galego (até onde eu sei, a única obra publicada é Bícame, profe, de Edicións do Cumio, em traduçom indireta). Tenho contatado com alguma editora no passado e todas respondem que «é complicado».

© Cruncyroll

Estamos ante un sistema en vías de normalización como o galego. Iso supón unha gran responsabilidade? 

Acho que seria um elemento mais a contribuir nesse processo de normalizaçom. Os produtos culturais voltados para crianças e jovens som indispensáveis para garantir a sobrevivência da língua.

Consideras que o coñecemento que se ten en Galiza do pobo xaponés é amplo?

Nom. É evidente que há mais conhecimento do que havia duas décadas atrás, mas é apenas a ponta do iceberg. O mesmo acontece no sentido inverso: no Japom quase nom se sabe nada da Galiza. O mais conhecido é o caminho de Santiago e o polvo à feira.

De teres a ocasión de decidilo, que obra xaponesa che gustaría traducir ao galego?

Por exemplo, qualquer manga de Kazuo Umezu, um filme da série Otoko wa tsurai yo (“É duro ser homem”) ou contos do escritor Edogawa Ranpô.

E xa para rematar… Cal é a parte do teu traballo coa que gozas máis? 

O próprio processo de traduzir e brincar com a língua, poder conhecer novas obras, aprender sobre a língua japonesa e sobre as línguas de chegada e adquirir novos conhecimentos em geral.

Entrevista á tradutora María Alonso Seisdedos

O mundo da tradución, xa se sabe, é un dos máis ignorados e esquecidos. Os profesionais que nel traballan merecen un recoñecemento equitativo ao resto de oficios liberais, máis aínda cando desenvolven a súa empresa de maneira sobresaliente. E ese é o caso de María Alonso Seisdedos. Se hai alguén a quen admiro neste campo é a María, polo esmero e coidado que pon no seu traballo e que se plasma en cada tradución que asina. E tiven a profunda sorte de facerlle unha entrevista.

María del Carmen Alonso Seisdedos é tradutora audiovisual e literaria, labor que compaxina coa corrección ortotipográfica e de estilo. É licenciada en Filoloxía Hispánica e Filoloxía Galego-Portuguesa e no seu currículo cóntanse, como idiomas de traballo, o galego, o castelán, o inglés, o francés, o italiano, o catalán e mais o portugués.

Traduciu literatura para a Editorial Galaxia: de Orhan Pamuk verteu ao galego (xunto con Bartug Aykan) O museo da inocencia, Chámome Vermello, O libro negro e Neve; de Kazuo Ishiguro achegounos Nocturnos: cinco contos de música e anoitecida e de Herman Koch (ao pé de Antón Vialle) mediou co texto da obra A cea. Ademais, tamén traduciu o célebre Ulises de James Joyce onda Eva Almazán, Antón Vialle e Xavier Queipo. Así mesmo, traballou como correctora e revisora para esta mesma editorial. E traduciu literatura infantil para Vicens Vives e Edicións la Fragantina.

Leva traballando no eido da tradución audiovisual desde as orixes mesmas da CRTVG e, desde aquela, asinou series como O detective Conan, One Piece, Damages, Quita e pon, O pallaso ou Walker, ranger de Texas e longametraxes como a saga completa de Harry Potter, Million Dollar Baby ou Argo. Entre outras moitas máis. Nos primeiros tempos tamén fixo axuste (a adaptación da tradución á imaxe e á sincronía do produto audiovisual).

É un pracer e un orgullo contar con ela no DERRUBANDO ISOGLOSAS. Grazas, María!

© María Alonso

Como comezaches no mundo da tradución?

Se non me lembra mal, foi en 1985, cando unha empresa de dobraxe procedente de Euskadi (Imaxe Galega S. L.) se instalou en Galiza. Convocaron unhas probas para tradutores e colléronme, ao primeiro como independente e despois contratada, xunto a Rosa Camiña (Interlingua S. L.) e Paco Bedoya, xa falecido. Alí aprendín tamén a axustar.

Tocouche traducir de todo. Que prefires traducir: series, películas ou documentais? Imaxe real ou animación?

Realmente, tanto me ten mentres o produto sexa de calidade, algo que por desgraza non é frecuente. Pero partindo desa premisa, o que máis me gusta, sen dúbida, é traducir para o público infantil: cancións, xogos de palabras…

Hai algún traballo concreto do que gozases moito ou do que te sintas especialmente orgullosa?

Non che sabería dicir. Hai produtos que me entusiasmaron, como unha serie canadense creada en 1990 que se chamaba Chicken Minute ou outra xaponesa (os únicos debuxos xaponeses que me gustaron), Samurai Champloo, ambas dobradas en SODINOR S. L. Tamén recordo a versión que se fixo en CTV de The Young Ones en 2006, pero para o meu pesar, como era costume nese estudio —que hoxe leva outro nome—, o traballo repartiuse entre varios tradutores, algo que nunca se debera facer porque creo que non contribúe en absoluto á calidade. Agora, orgullosa orgullosa, non creo que me sinta de nada. En calquera tradución das que levo feito seguro que cambiaría mil e unha cousas ou todo.

© Fuji TV

Cónstache cal foi o teu traballo máis valorado e cal, se existise, o máis criticado?

O máis valorado cónstame, porque non deixan de recordarmo, doce anos despois de que traducise o último capítulo, e non me quedará outra que citalo para os despistados: Shin-chan. E supoño que a versión a oito mans do Ulises, pola parte que me toca, tamén entra aquí.

En canto ao máis criticado, non estou moi ao tanto da valoración que se fai de nada do que se emite por televisión, nin sequera sei se hai algún tipo de crítica seria.

Tamén fixeches axuste para dobraxe. É unha disciplina ardua?

Como ardua non creo que se deba cualificar. En todo caso, require estar moi pendente da pantalla e leva o seu tempo. Non sei agora, pero en tempos polo menos esa parte compensaba economicamente.

No relativo ao tempo, canto podes tardar en traducir un episodio ou unha longametraxe de 90 minutos?

Négome a contestar esta pregunta sen a presenza dun avogado ou, no seu defecto, dun «depende», incluíndo dentro deste os prazos de entrega. Non é o mesmo unha película que se basee na acción ca unha que se basee nos diálogos, ou?

Por suposto! E cónstache como evolucionou a tradución audiovisual en galego desde os seus inicios?

Responder a esta pregunta paréceme que esixe unha tese e ha de haber quen poida responder moito mellor a ela. Non seguín nin sigo a súa evolución nin vexo a tele, así que non podo xulgar se mellorou ou empeorou porque só sei o moito que evolucionei e aprendín eu.

Como se lida coa adaptación das referencias culturais no proceso da tradución? 

Antes galeguizábanse máis porque para o espectador era difícil entendelas. Hoxe o público, en xeral, está máis familiarizado con esas referencias, polo menos coas do mundo anglosaxón, e non creo que se deba recorrer a iso, salvo en contadas ocasións.

Un tradutor ten que saber documentarse e traballar con bases terminolóxicas. No caso da tradución audiovisual, sobre todo en sagas de longametraxes ou series longas, hai que manter unha coherencia enorme. Como se consegue esta?

Pois aquí haberá que recorrer outra vez ao «depende», porque se che dan a serie enteira podes manter a coherencia, pero se non, ese labor corresponderalle ao revisor/coordinador e ao interese que este ou a empresa para a que traballa teña en mantela.

E si, dá moito traballo documentarse, pero iso é tamén parte do encanto deste oficio, fóra presións e prazos de entrega.

Falando de sagas, fuches a tradutora da película máis vista da historia da TVG: Harry Potter e a pedra filosofal. Tamén de series que causaron moito impacto entre o público como a anterior nomeada Shin-chan. Que supón esta transcendencia para ti?

Grazas a Shin-chan, os tradutores de dobraxe saímos un pouco á luz. Como anécdota terei que contar que esta serie permitiu que na aldea onde vivo a xente soubese a que me dedicaba. O de Harry Potter acabo de sabelo agora e, sinceramente, a min non me supón nada.

© TV Asahi

As túas traducións caracterízanse pola vivacidade e riqueza do galego, pois sempre apuntan cara a formas idiomáticas e moi expresivas. Cal é o segredo?

Darlles (moitas, moitas) voltas ás frases, tentar «interpretar» no sentido de ‘actuar’, meterse na pel de quen escribe ou fala, pensar en como diría eu isto en galego se fose esa personaxe, por simplificalo un pouco.

Estarmos ante un sistema en vías de normalización coma o galego supón unha gran responsabilidade?

Se cadra debera supor unha gran responsabilidade, pero eu non o sinto así. Coidaría de igual modo (isto é, o mellor que sei e se me permite) un produto que fose nunha lingua totalmente normalizada coma o castelán. Sorpréndeme cando cae ante os meus ollos algún guión escrito en castelán por cineastas novos a cantidade de calcos do inglés que empregan, imitando as peores traducións da dobraxe en castelán. E isto non creo que teña xa volta de folla. Como diría Shin-chan, é o que hai. As linguas que aínda están vivas evolucionan, pero nunca na historia ese proceso foi tan rápido e para peor.

Tamén traduces e adaptas cancións para dobraxe, mesmo desde linguas tan exóticas como o xaponés. Como se fai esa «maxia»?

Non hai maxia ningunha aí, senón traballo. Fago unha primeira tradución para entender o que se di. Logo escoito a música varias veces. A seguir xúntolle o texto orixinal e vouna cantando (baixiño), para ver onde están as pausas, os acentos, o ritmo e as rimas, se as hai. Por fin, adapto a tradución e cántoa (ata que tremen as paredes da casa) para comprobar que todo encaixa. O que se faga despois con elas… é outro cantar.

Na tradución audiovisual os prazos sempre mandan. Como che afecta iso no traballo?

Teño dito moitas veces que ende ben hai prazos, porque se non, unha estaría eternamente dándolles voltas ás traducións e nunca máis daría acabado nada… pero claro que afectan os prazos de forma negativa. Primeiro, porque case nunca hai a posibilidade de ver antes a serie enteira e hai que cinguirse á primeira escolla que se fixo, aínda que logo se che ocorra outra mellor; segundo, porque cando cómpre entregar un ou dous episodios diarios, as máis das veces non quedo nada satisfeita do resultado.

Traduciches tamén obras de Pamuk, Ishiguro ou Herman Koch ao galego. E como mencionaches antes fuches unha das tradutoras do Ulises de James Joyce. Mediaches tamén na versión ao galego de obras literarias infantís. Como foi a experiencia?

Desde que me matriculei en Filoloxía, quixen (e sigo querendo, poida que algún día o consiga, se antes non morro) ser tradutora literaria. O de entrar na tradución audiovisual foi mero acaso, as circunstancias que me colocaron nun lugar axeitado e no momento axeitado ante un anuncio nun xornal. O triste é que da tradución literaria nunca se puido vivir dignamente, pero tampouco se pode xa vivir dignamente da tradución audiovisual. E mesmo así, se me dás a elixir, entre a tradución literaria e a riqueza, ai amor, quedo contigo, que dirían Los Chunguitos, con perdón, pero sobre todo quedo coa tradución para nenos: o que máis me gustaba de pequena (e de grande) son os bos libros de literatura infantil.

© EDITORIAL GALAXIA, S.A.

Tamén traballas como revisora e correctora? Como é ese traballo? É, se cadra, pouco agradecido?

Supoño que che son un algo rariña, porque a min gústame moito tamén ese labor, mesmo que acabe cabreándome polo pouco respecto que hai ás veces pola lingua. A ningún escritor se lle ocorrería cometer faltas de ortografía en castelán… Por que se cometen en galego, logo, e aínda algúns se senten orgullosos diso? Máis un misterio insondable da natureza humana.

E xa para rematar… Cal é a parte do teu traballo coa que gozas máis?

Cando me pagan porque tamén me vexo obrigada a comer (e a pagar a luz, o ADSL, os impostos —tan necesarios para que o sistema público de seguridade social e pensións, educación, etc funcione—, un pouco de calefacción para que non se me entalen os dedos no teclado) e, creo, un bo xogo de palabras.

Gustaríache compartir algunha anécdota co DERRUBANDO ISOGLOSAS?

Hai pouco estiven na Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo falando sobre a miña experiencia na tradución literaria e audiovisual. Ao remate achegóuseme unha moza e díxome que nunca ouvira un tradutor alí falar con tanta paixón do seu traballo. Nun primeiro momento alegreime pero despois pensei que era ben triste que non houbese máis paixón en todos os que nos dedicamos a isto, en calquera das súas áreas.

Hai unha semana, baixei aos aseos dunha cafetería madrileña para lavar os dentes. Nestas estaba, cando entrou a limpar os váteres unha muller —que xa debera estar cobrando tranquilamente unha xubilación decente—, cantando… e cantando divinamente. Sorrinlle, que para iso tiña o dentame relucente, e fíxenlle un comentario sobre o alegre que estaba tan de mañá. Respondeume que por que non levar o choio con alegría «para dous días que imos estar aquí». Pois iso: paixón e alegría mesmo nas catacumbas. Amen.